Wzruszające chwile towarzyszące przekroczeniu granicy państwowej odnotował we wspomnieniach pchor. Kazimierz Baranowski „Sęp Czarny”:
Kolumna bezwiednie zwalnia kroku, jak gdyby każdy pragnął choć chwilę dłużej być na polskiej ziemi. Ludzie, jedni w mundurach, drudzy na pół cywile z ryngrafami Matki Boskiej Częstochowskiej na piersiach, wzruszeni dochodzą do granicy. Widać, że każdy żegna się i cicho modli. Niektórzy zdejmują nakrycia z głów, inni dotykają ziemi, oglądając się do tyłu, nie wiedząc, czy Bóg pozwoli wrócić do rodzinnego Kraju. Majaczą sylwetki konnych. To ostatni szwadron kawalerii polskiej opuszczający Ojczyznę, by walczyć dalej o Wolną Polskę poza granicami Kraju…
W związku z przekroczeniem granicy i dalszym marszem przez terytorium III Rzeszy dowódca Brygady Świętokrzyskiej NSZ, płk Antoni Szacki „Bohun-Dąbrowski”, wydał rozkaz dzienny nr 159:
Żołnierze!
Ofensywa bolszewicka zmusiła nas do przesunięcia się na zachód Polski. Na drodze stanęły nam umocnienia niemieckie. W dniu 14 bm. starliśmy się z Niemcami, chcąc przebić się na zachód. Nie daliśmy rady. W dniu 15 bm. czołgi bolszewickie zaatakowały nas od wschodu. Dla ratowania brygady porozumiałem się z d-twem fortyfikacji niemieckich, aby zezwoliło nam przejść przez ich linie na zachód. Tym samym weszliśmy w stan niewojowania z Niemcami na czas nieokreślony. Mam nadzieję, że szybko toczące się wypadki wojenne pozwolą nam w niedalekiej przyszłości zameldować się u Naczelnego Wodza i prawowitego Rządu Polskiego i według jego rozkazu zwrócić nasz oręż przeciwko wrogowi, którego każe nam zwalczać.
Przypadł nam w udziale zaszczyt wkroczenia jako pierwszym oddziałom polskim na prastare nasze ziemie. To, co było marzeniem naszym, choć jeszcze dalekie od realizacji, zaczyna się spełniać.
Pchor. Bolesław Kempa „Książę” opisał w swoim dzienniku wrażenia towarzyszące polskim żołnierzom podczas marszu przez Śląsk:
Przechodzimy przez Hutę Andrzeja [Zawadzkie] – duże przemysłowe osiedle i kwaterujemy w Łaziskach. Dziwna rzecz, i tu spotykamy się z miłą gościnnością śląską i polską mową. Jesteśmy tym zdziwieni i po prostu zdaje się nam, że nie jesteśmy jeszcze wcale na terenach niemieckich.
Na projekt składają się dwie plansze edukacyjne – „Marsz Brygady Świętokrzyskiej NSZ przez Śląsk” oraz „Brygada Świętokrzyska NSZ – wysiłek zbrojny”. Projekt ma na celu przybliżenie mieszkańcom regionu historii największej polskiej jednostki niepodległościowej okresu niemieckiej okupacji, z naciskiem, na wciąż zapomniany epizod przemarszu przez Śląsk. Relacje żołnierzy Brygady Świętokrzyskiej NSZ z „marszu na Zachód” stanowią cenne i unikatowe świadectwo stosunków polskich żołnierzy z rdzenną ludnością Śląska.
Wydruki plansz edukacyjnych (1 m x 1,3 m), będą prezentowane przez autorów projektu w miastach na trasie przemarszu Brygady Świętokrzyskiej NSZ i przekazywane do placówek kulturalnych i edukacyjnych.
Zachęcamy do indywidualnego drukowania plansz edukacyjnych zamieszczonych poniżej w formacje pdf.
Placówki edukacyjne i kulturalne, chcące wziąć udział w projekcie, prosimy o kontakt z Delegaturą IPN w Opolu .
Opr. dr Tomasz Greniuch, Marcin Żukowski