Instytut Pamięci Narodowej Obchody 82. rocznicy wybuchu II wojny światowej na Dolnym Śląsku i Śląsku Opolskim - Aktualności -

DOLNY ŚLĄSK

Bolesławiec

1 września w Bolesławcu przedstawiciel Oddziałowego Biura​ Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN we Wrocławiu Przemysław Mandela wziął udział w uroczystości poświęcenia nowego pomnika na grobie ppłk Władysława Mroza, weterana wojny polsko-bolszewickiej, kampanii polskiej 1939 oraz żołnierza AK i WiN. Podczas uroczystości grób został oznaczony insygnium „Ojczyzna swemu obrońcy” w ramach Projektu OCALAMY.

Oborniki Śląskie

Zapalenie znicza na grobie obrońcy Westerplatte Stanisława Salwiraka. Stanisław Salwirak ps. Wrona pochowany jest w Obornikach Śląskich. Urodził się w roku 1915 na ziemi kieleckiej. W latach 1938–1939 odbywał służbę wojskową w 4 Pułku Piechoty w Kielcach. Na Westerplatte przybył 31 marca 1939 r. W czasie obrony placówki we wrześniu 1939 r. w stopniu starszego legionisty walczył w wartowni nr 4. Po kapitulacji ulokowany został w obozie jenieckim Stalag I A. Po półrocznym pobycie wywieziony do Westfalii, skąd skierowany został do pracy. W lutym 1942 przedostał się w rodzinne strony. Po trzech miesiącach ukrywania się został schwytany przez niemiecką żandarmerię. Został wywieziony na roboty przymusowe w głąb Rzeszy. Po raz drugi udało mu się uciec, po czym wrócił w rodzinne strony. Tam nawiązał kontakt z Armią Krajową i wstąpił w jej szeregi pod pseudonimem „Wrona”. We wrześniu 1945 r. przyjechał na Ziemie Zachodnie. Zajął gospodarstwo we wsi Rościsławice w gminie Oborniki Śląskie. Zmarł w 1999 roku.

Polanica-Zdrój

Uroczystość miała miejsce na Cmentarzu Komunalnym przy Pomniku poświęconym żołnierzom 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty Armii Krajowej. W spotkaniu wzięli udział m.in senator RP Aleksander Szwed, władze samorządowe miasta na czele z burmistrzem Mateuszem Jellinem, dyrektorzy szkół, liczne poczty sztandarowe wystawione przez instytucje i organizacje społeczne. Wartę honorową wystawił 22. Karpacki Batalion Piechoty Górskiej z Kłodzka. Gośćmi specjalnymi byli: córka generała brygady Jana Wojciecha Kiwerskiego, Barbara Kiwerska-Nowosad (która specjalnie przybyła na uroczystość z Republiki Południowej Afryki) oraz przedstawiciele środowiska byłych żołnierzy 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty AK z Wrocławia. 

Oddając hołd Obrońcom Ojczyzny zapalono znicze na grobach m.in mjr. dypl. Józefa Szerwińskiego – Szefa Sztabu Lądowej Obrony Wybrzeża 1939 r. oraz płk. dypl. Witolda Cieślińskiego, który 8.09.1939 r. został wyznaczony na dowódcę obrony Łucka, uczestnika bitwy pod Żółkwią i Żórawnem. Internowany na Węgrzech, przebywał następnie w niewoli niemieckiej. Po uroczystościach na cmentarzu odbyło się w Miejskiej Bibliotece Publicznej w Polanicy-Zdroju spotkanie z Barbarą Kiwerską-Nowosad poświęcone pamięci gen. Jana Wojciecha Kiwerskiego. Późniejszy dowódca 27 WDP AK we wrześniu 1939 r. walczył m.in. w szeregach SGO „Narew” oraz SGO „Polesie”. Spotkanie poprowadził Jerzy Rudnicki z Oddzaiłowego Biura Edukacji Narodowej IPN we Wrocławiu.

Wałbrzych

Zapalenie zniczy na grobie Eugeniusza Grabowskiego, obrońcy Westerplatte. Eugeniusz Grabowski pochowany jest w Wałbrzychu (większość życia mieszkał w Kowarach, a pracował w Jeleniej Górze). Pochodził z ziemi białostockiej. Powołany do służby wojskowej 5 listopada 1935 r. do 14. Dywizjonu Artylerii Konnej w Białymstoku. 15 maja 1936 r. jako prymus szkoły podoficerskiej został bombardierem, a 11 listopada 1936 r. mianowany kapralem. Od października 1937 r. był w wojsku kapralem nadterminowym. 10 stycznia 1939 r. został skierowany do szkoły podoficerskiej zawodowej w Centrum Wyszkolenia Artylerii w Toruniu. Na Westerplatte przybył jako działonowy 30 lipca 1939 r. W czasie obrony był dowódcą działa artyleryjskiego, a po jego rozbiciu zajął stanowisko ogniowe z lekkim karabinem maszynowym i granatami ręcznymi z obstrzałem na basen, bramę kolejową i morze, dla wypełnienia luki po utracie zbombardowanej wartowni nr 5. Był ranny odłamkiem w głowę i kontuzjowany. Do niewoli jenieckiej trafił do obozu Stalag I A. Po wyzwoleniu pierwszym zajęciem była praca na roli w Kramarzewie. W grudniu 1945 r. osiadł na stałe w Kowarach, pracując w handlu w Jeleniej Górze. Zmarł w 2001 r.

Wrocław

Centralne dolnośląskie uroczystości 82. rocznicy rozpoczęcia II wojny światowej odbyły się na Cmentarzu Żołnierzy Polskich we Wrocławiu przy ul. Grabiszyńskiej. Uroczystość odbyła się zgodnie z ceremoniałem wojskowym, a kompanię honorową wystawiła Akademia Wojsk Lądowych. Poseł Paweł Hreniak odczytał list od marszałek Sejmu Elżbiety Witek, o roli obrońców ojczyzny i pamięci o nich mówili płk Marek Brzezicha, zastępca Dowódcy Garnizonu Wrocław, Wojciech Murdzek, sekretarz stanu w Ministerstwie Edukacji i Nauki i Jarosław Kresa, wicewojewoda dolnośląski. Po ekumenicznej modlitwie za ofiary wojny i salwie honorowej nastąpiło złożenie wieńców pod pomnikiem Żołnierzy Wojska Polskiego. Wśród delegacji byli przedstawiciele Oddziału IPN we Wrocławiu na czele z Wojciechem Trębaczem, naczelnikiem Oddziałowego Biura​ Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN we Wrocławiu.

Zawonia (k. Trzebnicy)

Oznaczenie grobu Jana Józefa Nowaka insygnium „Ojczyzna swemu obrońcy”. Jan Józef Nowak urodził się w 1915 r. na ziemi kieleckiej. W 1936 roku został przeznaczony do piechoty. W latach 1938-1939 czynną czynną służbę wojskową odbywał w 4. Pułku Piechoty w Kielcach. 23 marca 1939 r. został odkomenderowany na Westerplatte. Bronił jako celowniczy wartowni nr 6. Po kapitulacji był jeńcem wojennym w Stalagu I A, latem 1942 r. trafił do obozowego szpitala. Lekarze uznali go za niezdolnego do pracy i odesłali do miejsca zamieszkania. Po zakończeniu wojny wyjechał z rodziną na Ziemie Zachodnie. Przyjechał na ziemię trzebnicką do Zawoni, gdzie zajął 8-hektarowe gospodarstwo. Zmarł w 1996 roku.

ŚLĄSK OPOLSKI

Opole

1 września 1939 r. o godz. 8.00 zostali aresztowani pracownicy Konsulatu Generalnego RP w Opolu. Następnie przez cały wrzesień trwały aresztowania działaczy Związku Polaków w Niemczech, których wywożono do niemieckiego obozu koncentracyjnego w Buchenwaldzie. W rocznicę tamtych wydarzeń, na zaproszenie Wojewody Opolskiego, złożono kwiaty przed budynkiem byłego konsulatu i przy tablicy zawieszonej na ścianie dworca kolejowego Opole Główne. Następnie w kościele katedralnym została odprawiona Msza Święta, po której przy pomniku Bojownikom o polskość Śląska Opolskiego na Placu Wolności odbyła się główna uroczystość rocznicowa.

Polska Nowa Wieś

31 sierpnia pracownicy Oddziałowego Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN we Wrocławiu wraz z przedstawicielami lokalnych władz i mieszkańców, złożyli kwiaty pod tablicą upamiętniającą cywilne ofiary nalotów II wojny światowej, która znajduje się na terenie lotniska w Polskiej Nowej Wsi pod Opolem. To m.in. z tego miejsca we wrześniu 1939 r. samoloty Luftwaffe wystartowały w kierunku Wielunia. 

O godzinie 17.00 z płyty lotniska wystartował tradycyjny już BIeg Pamięci. Uczestnicy biegu, pokonali trasę 110 km z Polskiej Nowej Wsi do Wielunia, dając w ten sposób wyraz swojej pamięci o wydarzeniach sprzed 82 lat. Dalsze obchody 82 rocznicy wybuchu II wojny światowej z udziałem pracowników IPN odbyły się w Wieluniu, z udziałem najwyższych władz państwowych.

Praszka, Wołczyn

Przedstawiciele Delegatury IPN w Opolu, we współpracy z Instytutem Śląskim w Opolu, odwiedzili znajdujące się na terenie województwa opolskiego groby żołnierzy walczących w wojnie obronnej 1939 r. W Wołczynie jest pochowany żołnierz broniący Westerplatte strz. Józefa Janika, natomiast w Praszce i Gorzowie Śląskim znajdują się groby żołnierzy i funkcjonariuszy Straży Granicznej poległych w czasie wrześniowych walk.