Nawigacja

Książki – Wrocław

Major „Zbroja”

Tomasz Balbus, Major „Zbroja”, Wrocław 2013, 188 s. + 39 s. wkł. zdj.

Praca przedstawia życie i działalność mjr. Ludwika Marszałka „Zbroi" (1912–1948). Harcerz, zawodowy oficer piechoty i lotnictwa WP, podczas okupacji niemieckiej pełnił m.in. funkcję oficera szkoleniowego i komendanta Obwodu AK Dębica. W latach 1945–1947 był działaczem podziemia niepodległościowego („NIE”, Delegatury Sił Zbrojnych, Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”) na Rzeszowszczyźnie i Dolnym Śląsku. Już od jesieni 1944 r. ścigały go komunistyczne służby bezpieczeństwa. W grudniu 1947 r. został rozpra­cowany agenturalnie i aresztowany we Wrocławiu przez funkcjonariuszy WUBP. Wojskowy Sąd Rejonowy skazał go na karę śmierci. Życiorys „Zbroi" może służyć jako przykład dramatycznych losów pokolenia akowskiego, które w latach 1944–1954 zostało zdziesiątkowa­ne w czasach komunistycznego terroru i represji.

W pracy zastosowano układ chronologiczny. Część I przedstawia korzenie rodzinne Marszałka i środowisko, w którym się wychowywał. Część II ukazuje okres nauki w gimnazjum i służby w WP. W części III zostały odtworzone losy Marszałka podczas okupacji niemieckiej na terenie Obwodu Dębica ZWZ-AK. Część IV prezentuje działalność Marszał­ka w antykomunistycznej konspiracji poakowskiej na Rzeszowszczyźnie i Dolnym Śląsku. W części V starano się zrekonstruować okres uwięzienia i okoliczności stracenia „Zbroi”. W aneksach zamieszczono oceny szkolne Ludwika Marszałka i fragmenty okresowych ra­portów sekcji II Wydziału III WUBP w Rzeszowie, informujących Departament III MBP w Warszawie o postępach w rozpracowywaniu „Zbroi”.

(…)

Niniejsza praca powstała na podstawie archiwaliów różnej proweniencji. Bazę źródłową stanowią przede wszystkim niewykorzystywane szerzej materiały dotyczące „Zbroi”, jego najbliższych współpracowników oraz WiN-u, zgromadzone w 29 archiwach i instytucjach w kraju i za granicą (zob. wykaz źródeł), w tym ściśle tajne do niedawna dokumenty operacyjne, śledcze, ewidencyjne i statystyczne UB, akta prokuratury i sądu wojskowego, materiały więzienne oraz dokumenty podziemia niepodległościowego z zasobów UOP (przejęte po UB-SB). Zo­stały one zweryfikowane na podstawie źródeł alternatywnych, takich jak relacje uczestników tamtych wydarzeń (zebrane od 35 osób; jeśli w przypisach nie zaznaczono inaczej, relacje znajdują się w zbiorach autora), wspomnienia i prasa podziemna. Wykorzystano również źródła przechowywane w zbiorach prywatnych i emigracyjnych. W latach 1995–1999 Wy­dział Ewidencji i Archiwum Delegatury UOP we Wrocławiu systematycznie odmawiał udo­stępnienia wszystkich zachowanych akt operacyjno-śledczych sprawy „Marszałek i inni”.

Fragment Wstępu

Książka otrzymała nagrodę I stopnia w IV edycji konkursu Fundacji im. Jadwigi Chylińskiej w kategorii biografii dotyczących pierwszej konspiracji (2015)

SPIS TREŚCI

Przedmowa
Wstęp

Część I
Korzenie (XIX w. – 1923 r.)                           

  1. Ród Marszałków i gniazdo rodzinne w Brzezinach                          
  2. Rodzice, dom rodzinny i dzieciństwo

Część II
Nauka i służba (1923–1939)

  1. W gimnazjum w Dębicy
  2. W służbie wojskowej II Rzeczypospolitej

Część III
Żołnierz Polskiego Państwa Podziemnego (1939–1945)

  1. Na placówce „Bomba” - Brzeziny ZWZ-AK
  2. Oficer szkoleniowy
  3. Komendant Podobwodu AK Sędziszów Małopolski
  4. Na czele Obwodu AK Dębica
  5. W akcji „Burza”

Część IV
O Polskę wolną i niezawisłą (1945–1947)

  1. Nowa konspiracja
  2. „Wolność i Niezawisłość”
  3. „Ku Wolności”
  4. Na południu Rzeszowszczyzny
  5. Nowe zadania i wybory
  6. Rok 1947. Kierownik Okręgu Wrocław WiN

Część V
Za więziennym murem (1947–1948)

  1. Aresztowanie
  2. Śledztwo
  3. „W imieniu Rzeczypospolitej Polskiej…”
  4. W celi śmierci
  5. Egzekucja

Zakończenie
Aneks 1
Aneks 2
Wykaz skrótów
Bibliografia
Indeks osób
Indeks miejscowości

  • Major „Zbroja”
    Major „Zbroja”
do góry