Instytut Pamięci Narodowej Zabawa historyczna z nagrodami! – 32. rocznica strajku studenckiego we Wrocławiu – 6 maja 1988 r. - Aktualności -

Niezależne Zrzeszenie Studentów (NZS) było „siostrzaną” organizacją „Solidarności” działającą w środowisku studentów. Po wprowadzeniu stanu wojennego została zdelegalizowana, ale niektórzy jej członkowie kontynuowali działalność podziemną podtrzymując etos NZS. Pod koniec lat 80. zauważalne było wyraźne ożywienie ruchu opozycyjnego, dotyczyło to także środowiska studenckiego. We Wrocławiu niezależna aktywność studencka skupiała się przede wszystkim w NZS oraz nieformalnym samorządzie Dwunastce.

2 maja 1988 r. działacze NZS Uniwersytetu Wrocławskiego i Dwunastki zbierali na uczelni podpisy pod listem otwartym do ministra edukacji narodowej w sprawie pluralizmu organizacyjnego na uczelniach i powtórnej legalizacji NZS-u. Około godz. 11.00 w Instytucie Historycznym interweniowała milicja. Funkcjonariusze zabrali listy z podpisami i na kilka godzin zatrzymali studenta usiłującego zrobić im zdjęcie. Wydarzenia te zbiegły się w czasie ze strajkami w kraju, m.in. w Hucie im. Lenina w Krakowie i Stoczni Gdańskiej. W nocy z 4 na 5 maja oddziały ZOMO brutalnie spacyfikowały strajk nowohucki, co wywołało powszechne oburzenie. 5 maja studenci uniwersytetu zorganizowali przed pomnikiem Szermierza wiec, w którym uczestniczyło 2000 osób (w ocenie SB dwa razy mniej). Paweł Skrzywanek, reprezentujący środowisko Dwunastki, i Jacek Protasiewicz z NZS-u poinformowali zebranych o akcji petycyjnej (wspomniany list otwarty do ministra edukacji narodowej). Następnie delegacja studentów udała się do rektora w celu złożenia listu z podpisami. Podczas wiecu Leszek Budrewicz i Paweł Kocięba-Żabski przedstawili sytuację w kraju.

Zebrani podjęli decyzję o przeprowadzeniu jednodniowego strajku solidarnościowego z robotnikami, który zapowiedziano na 6 maja. Wcześniej działacze NZS-u jako miejsce protestu wytypowali gmach Instytutu Filologii Polskiej (można tam było najlepiej powstrzymać ewentualną interwencję ZOMO). Budynek okupowało blisko 1000 studentów. W skład prezydium komitetu strajkowego, któremu przewodniczył Krzysztof Jakubczak, wchodzili: Paweł Kocięba, Piotr Pawełczyk, Jacek Protasiewicz i Tomasz Szaynok. Członkami komitetu zostali m.in.: Grzegorz Braun, Dariusz Duda, Roman Kowalczyk, Wojciech Król, Mateusz Morawiecki, Sławomir Sobieszek, Andrzej Tomczak i Arkadiusz Urban. Byli to reprezentanci środowiska NZS-u i Dwunastki. Protestujący studenci wydali oświadczenie, w którym wyrazili solidarność ze strajkującymi robotnikami oraz potępili brutalną pacyfikację protestu w Nowej Hucie. W oświadczeniu wysunięto też żądania ruchu studenckiego (legalizacja NZS-u, autonomia szkół wyższych i reforma szkolenia wojskowego studentów). Podczas strajku doszło do sporu o termin jego zakończenia. Grupa osób z Pawłem Kociębą-Żabskim na czele domagała się przedłużenia strajku ze względu na protest w Stoczni Gdańskiej i aresztowanie Pawła Skrzywanka. Ostatecznie ogół studentów opowiedział się za zakończeniem strajku we wcześniej ustalonym terminie.

Również 6 maja zaplanowano wiec na Politechnice Wrocławskiej, pod pomnikiem pomordowanych profesorów lwowskich. Brutalna interwencja MO uniemożliwiła jednak jego przeprowadzenie; aresztowano 23 osoby. Studenci przeszli do gmachu głównego, gdzie przyjęli rezolucję o podobnej treści jak oświadczenie uniwersyteckie oraz proklamowali strajk okupacyjny, który miał trwać do czasu zwolnienia wszystkich zatrzymanych. Ostatecznie nastąpiło to 7 maja w godzinach popołudniowych. W kolejnych dniach nadal organizowano wiece, podczas których informowano o sytuacji w kraju. 9 maja ok. 800 osób zebrało się na Uniwersytecie Wrocławskim, a ok. 200 na Akademii Ekonomicznej, dzień później wiece odbyły się na Akademii Rolniczej (według danych NZS-u ok. 800 uczestników, a w ocenie SB 500–600) i AE (dane NZS-u mówią o ok. 200 osobach, a dane SB o 300), 12 maja na Akademii Wychowania Fizycznego (w ocenie NZS-u ok. 150 uczestników, a zdaniem SB 80), na Akademii Medycznej (kilkadziesiąt osób) i po raz kolejny na UWr. (ok. 450 osób). Jednym z rezultatów ożywienia na uczelniach w maju 1988 r. było powołanie Porozumienia Uczelni Wrocławia. W jego skład weszli: Tomasz Kontek, Piotr Pawełczyk, Paweł Skrzywanek, Tomasz Szaynok – UWr; Tomasz Błaszków, Maciej Cieślik, Artur Olszewski, Janusz Zajączkowski – PWr; Bogdan Łakomy, Dariusz Marszałek, Artur Zych – AR; Jacek Chwalenia, Jan Lindner – AWF; Ewa Gosiewska, Bartłomiej Kędzierski, Robert Potaczek – AM. Porozumienie żądało m.in. legalizacji „Solidarności” i NZS-u, reformy gospodarczej oraz większej samorządności wyższych uczelni

Majowe wiece i strajki na wrocławskich uczelniach, mimo że krótkotrwałe – podobnie jak poprzednie protesty, integrowały środowisko akademickie, świadczyły też o sile i dużych możliwościach organizacyjnych wrocławskich działaczy NZS-u. Solidarnościowe strajki studentów z robotnikami Huty im. Lenina i Stoczni Gdańskiej odbyły się bowiem jeszcze tylko w Warszawie, Krakowie i Gdańsku. Warto dodać, że we Wrocławiu nie przeprowadzono wówczas większych strajków w zakładach pracy, protesty na uczelniach wrocławskich stały się więc ważnym elementem akcji strajkowej, podjętej w kraju wiosną i latem 1988 r.

dr Kamil Dworaczek

Zdjęcia ze strajku w maju 1988 – fot. Wojciech Obremski

Tekst powstał na podstawie publikacji: K. Dworaczek, Burzliwa Dekada. NZS we Wrocławiu 1980–1989, Warszawa 2012.

Ściągnijcie z załącznika poniżej wykreślankę, znajdźcie na niej i zaznaczcie 21 nazwisk osób zaangażowanych w strajk w maju 1988 roku (lub późniejszą działalność niezależną na wrocławskich uczelniach), a następnie przyślijcie je na adres: konkurs.wroclaw@ipn.gov.pl (w dowolnej formie – można zeskanowaną kartkę, można same nazwiska). Na maile czekamy do 14 maja 2020 r. 5 osób nagrodzimy książką Kamila Dworaczka Burzliwa Dekada. NZS we Wrocławiu 1980–1989, a 5 książkę Wszyscy proletariusze bądźcie piękni! Pomarańczowa Alternatywa w dokumentach aparatu represji PRL (1987–1989). 

Administratorem Pani/Pana danych osobowych jest Prezes Instytutu Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, z siedzibą  pod adresem: ul. Wołoska 7, 02-675 Warszawa. Pełna treść klauzuli informacyjnej została zamieszczona na stronie  https://ipn.gov.pl/ w zakładce: Ochrona danych osobowych.