E-Księgarnia
Ciesząca się ogromnym zainteresowaniem wystawa IPN „Na Straży Granic” – po Praszce i Bolesławcu – prezentowana jest obecnie w Wieluniu w Muzeum Ziemi Wieluńskiej.
Otwarcie ekspozycji nastąpiło we wtorek 4 lutego 2020. Zwiedzający mieli okazję poznać historię działalności Straży Granicznej na zachodnim odcinku granicy polsko-niemieckiej w okresie XX-lecia międzywojennego. Granica przebiegała 20 km od Wielunia, w którym mieścił się Inspektorat Graniczny "Wieluń" nr 13 dowodzący komisariatami w Praszce, Dzietrzkowicach, Rudnikach i od 1937 r. w Łęce Opatowskiej.
Podczas otwarcia ekspozycji dr Ksawery Jasiak z IPN, autor wystawy, wygłosił referat na temat formowania się i działalności Straży Granicznej w II RP, natomiast dyrektor Muzeum Ziemi Wieluńskiej przybliżył dzieje tej formacji w powiecie wieluńskim.
Wystawa w Wieluniu wzbogacona została o niezwykle interesujące zdjęcia, dokumenty i pamiątki po strażnikach granicznych, będące w zbiorach wieluńskiej placówki muzealnej oraz Przemysława Buckiego. Otwarciu wystawy towarzyszyła diorama historyczna – rekonstrukcja posterunku granicznego, przygotowana przez Przemysława Buckiego oraz Stowarzyszenie Historyczne Bataliony Obrony Narodowej.
Kolejna odsłona Wystawy będzie miała miejsce w Gminnej Bibliotece Publicznej w Rudnikach już w marcu 2020 r.
Straż Graniczna II Rzeczpospolitej na zachodnim odcinku granicy polsko-niemieckiej
W okresie II Rzeczypospolitej powiat wieluński był regionem przygranicznym, administracyjnie należał do województwa łódzkiego. W Wieluniu mieścił się sztab kierownictwa Inspektoratu Granicznego nr 13 oraz Urząd Celny. Inspektorat Graniczny „Wieluń” (od 1939 r.) Obwodu „Wieluń” był jedną z czterech (obok Wronek, Opalenicy, Leszna i Ostrowa) jednostek organizacyjnych formacji granicznych, wchodzących w skład Wielkopolskiego Inspektoratu Okręgowego w Poznaniu. Sąsiednimi inspektoratami były – od północnego zachodu „Ostrów” nr 12 oraz od południowego zachodu – „Lubliniec” nr 14.
Straż Graniczna (1928–1939) była zawodową formacją o charakterze policyjno-wojskowym, a jej personel składał się z dawnych funkcjonariuszy Straży Celnej i nowo przyjętych do służby. W przeważającej liczbie byli to rezerwiści Wojska Polskiego. Kadra Straży Granicznej miała przeszłość wojskową, wielu spośród strażników dowodziło plutonami i kompaniami, m.in. podczas wojny polsko-bolszewickiej (1919–1921) oraz w powstaniach: wielkopolskim (1918–1919) i śląskich (1919–1921).
Straż Graniczna strzegła nienaruszalności granicy II Rzeczpospolitej od strony północnej, zachodniej i południowej.
Celem wystawy jest przedstawienie fragmentu historii Straży Granicznej na zachodnim odcinku granicy polsko-niemieckiej w okresie międzywojennym XX w. oraz ukazanie jej roli ze szczególnym uwzględnieniem wykonywanych przez nią zadań i czynności służbowych, odzwierciedlających ówczesną sytuację w II Rzeczpospolitej. Wystawa ma przypomnieć mieszkańcom byłego polsko-niemieckiego pogranicza (obecnie terenów województw: śląskiego, opolskiego i wielkopolskiego) o jednej z największych, elitarnych formacji mundurowych II RP, która stała się symbolem Polski niepodległej. Zaprezentowana historia Straży Granicznej może być również odbierana jako spłata długu pamięci wobec ludzi, których z pewnością trzeba wpisać w poczet niezwykłych bohaterów, zasłużonych dla Ojczyzny, a którzy ciągle w historiografii pozostają głęboko w cieniu.
Wystawa składa się z 15 plansz umieszczonych na systemie roll-up i podzielona jest na działy tematyczne w układzie chronologiczno-problemowym. Wystawa prezentuje szeroki wachlarz działań oraz dokonań jednej z najważniejszych służb mundurowych w II RP. Poświęcona jest ludziom, którzy wiernie służyli i przelewali krew za ochronę i utrzymanie granic niepodległej Polski. Zawiera najbardziej istotne, przełomowe dla dziejów tej formacji wydarzenia, związane m.in. z przemianami organizacyjnymi w administracji państwowej i wojskowej. Na wystawie zaprezentowano unikatowe, niepublikowane fotografie i mapy z lat 30-tych XX w. m.in. przejść granicznych Wielkopolskiego Inspektoratu Okręgowego SG, rozmieszczenia komisariatów i placówek I i II linii, strukturę i kadrę kierowniczą Inspektoratu Granicznego (nr 13) „Wieluń”, sylwetki wybranych strażników granicznych i ich dokumenty, umundurowanie, uzbrojenie oraz różne formy codziennej służby w terenie: od patrolowania pogranicza, akcje przeciwprzemytnicze, do wykonywania zadań specjalnych dla ekspozytur wywiadowczych Oddziału II Sztabu Generalnego Wojska Polskiego. Ujęto również różne aspekty z życia prywatnego strażników i ich rodzin po zakończonej służbie. Ostatnie plansze przedstawiają wycinek historii w obiektywie tragicznych wydarzeń z 1 września 1939 r. Zaprezentowano tragiczne losy strażników, którzy polegli we wczesnych godzinach porannych w obronie zachodniego odcinka granicy II RP. Ci z nich, którzy przetrwali, trafili do niewoli niemieckiej i sowieckiej. Niektórzy już w kwietniu 1940 r. podzielili los tysięcy innych ofiar sowieckiej zbrodni katyńskiej.
Minister Obrony Narodowej
Komendant Śląskiego Oddziału Straży Granicznej w Raciborzu
Autorem wystawy jest dr Ksawery Jasiak z Oddziałowego Biura Badań Historycznych we Wrocławiu Delegatury w Opolu. Fot. Ksawery Jasiak (IPN) i Grzegorz Nowak (Radio Ziemi Wieluńskiej).