E-KsięgarniaDruga konspiracja na nowym pograniczu w latach 1945–1956. Szkice do dziejów podziemia antykomunistycznego na Śląsku i terenach ościennych, red. Ksawery Jasiak, Opole 2010, 229 s.
Niniejsze opracowanie obejmuje większość materiałów przedstawionych podczas konferencji naukowej zorganizowanej w połowie czerwca 2009 r. przez Delegaturę IPN w Opolu.
Zakres chronologiczny tematyki dotyczy okresu 1945–1956, zaczynając od momentu rozwiązania struktur AK 19 I 1945 r., wkroczenia Sowietów na tzw. Ziemie Zachodnie oraz przybycia z Kresów Wschodnich nowych sił antykomunistycznych. Ujęto również lata przełomowe dla polskiej konspiracji, czyli okres amnestii z 1947 r. oraz późniejsze tuż po przemianach październikowych w 1956 r. – jako symboliczne „wyjście z lasu” ukrywających się żołnierzy podziemia.
Używając w tytule określenia Śląsk i tereny ościenne, mamy na myśli region obejmujący dwa graniczące ze sobą obszary historyczne: Górny Śląsk w dorzeczu górnej Odry i początkowego biegu Wisły oraz Dolny Śląsk w południowo-zachodniej Polsce nad środkową Odrą (byłe województwa z okresu bezpośrednio powojennego: śląsko-dąbrowskie i wrocławskie) oraz jego pogranicze z woj. łódzkim i poznańskim.
Założeniem opracowania jest ukazanie nieznanych aspektów działalności podziemia antykomunistycznego w tym specyficznym regionie. Jest to również próba przedstawienia różnych form, metod i mechanizmów jego zwalczania przez komunistyczny aparat represji; ogromnej skali działań operacyjnych podejmowanych zarówno przez sowieckie, jak polskie siły bezpieczeństwa. Książka prezentuje zatem szeroki wachlarz tych działań wobec polskiego podziemia zbrojnego. Z konspiratorami antykomunistycznego podziemia rozprawiano się w tym specyficznym regionie szczególnie bezwzględnie, głównie przy użyciu sił NKWD, KBW, UB i MO. Dla dopełnienia tegoż obrazu ujawniono skrywane dotychczas informacje dotyczące infiltracji agenturalnej społeczeństwa o zróżnicowanej strukturze etnicznej i narodowej (Ślązacy o różnej orientacji narodowej oraz ludność napływowa z woj. łódzkiego, kieleckiego i Kresów Wschodnich – ekspatrianci), w tym ich struktur konspiracyjnych.
Najważniejszym jednak celem jest nade wszystko przywrócenie pamięci „żołnierzom wyklętym”, właściwych wymiarów owych dramatis personae oraz ujęcie i usystematyzowanie tego tematu w oparciu o najnowsze badania historyków z zakresu literatury polskiej konspiracji powojennej na Śląsku.
(Ze Wstępu)
Spis treści
Rozdział 1
Adam Dziuba – Zrzeszenie „Wolność i Niezawisłość” na Górnym Śląsku w walce propagandowej z reżimem komunistycznym
Rozdział 2
Tomasz Balbus – „Oko w oko z bandytą”. Zwalczanie oddziału „Otta” (pow. Kępno) jako przykład walki polskich formacji kolaboracyjnych z Polską Podziemną (styczeń – luty 1946)
Rozdział 3
Ksawery Jasiak – Działalność wywiadowcza Konspiracyjnego Wojska Polskiego na pograniczu Śląska i woj. łódzkiego na przykładzie pchor. Romualda Wrońskiego „Świetlika”
Rozdział 4
Dariusz Węgrzyn – Powojenne dzieje rodziny Chlondów. Śląska baza przetrwania
Rozdział 5
Rafał Sierchuła – Stefan Celichowski – historia oficera Brygady Świętokrzyskiej
Rozdział 6
Tomasz Gałwiaczek – „Armia Krajowa Mariana Papierowskiego”. Z badań nad historią podziemia niepodległościowego na Dolnym Śląsku w latach 1945–1956
Rozdział 7
Ksawery Jasiak, Zbigniew Bereszyński – Rozpracowanie i likwidacja tarnopolskich struktur WiN na Śląsku przez aparat bezpieczeństwa
Rozdział 8
Marek Jedynak – Kryptonim „Jedność” – rozpracowanie środowiska Świętokrzyskich Zgrupowań Partyzanckich AK „Ponury” – „Nurt” na Dolnym Śląsku ( 1957–1959)
Rozdział 9
Krzysztof Szwagrzyk – Stosowanie kary śmierci wobec członków antykomunistycznego podziemia na Dolnym i Górnym Śląsku 1945–1955
Rozdział 10
Sławomir Maślikowski – Częstochowa – ostatnia wojenna stolica. Związki Warszawy z Częstochową po Powstaniu Warszawskim
Aneks
Ksawery Jasiak – Fotografie, dokumenty, biogramy
Notki o autorach
Wykaz skrótów
Indeks osobowy
Indeks miejscowości
