Nawigacja

Aktualności

Ocalona dokumentacja wizyty w Katyniu

Los ofiar zbrodni katyńskiej przez dekady PRL-u był tematem zakazanym. Po odkryciu przez Niemców masowych grobów, wiosną 1943 r., Sowieci zanegowali odpowiedzialność za rozstrzelanie oficerów

Niemcy zaprosili międzynarodowych specjalistów medycyny sądowej do udziału w ekshumacji oraz polską delegację, w skład której wszedł dziennikarz wileński Józef Mackiewicz. Wracając w drugiej połowie maja 1943 r., przywiózł ze sobą dokumenty, zdjęcia i inne pamiątki, wskazujące na niewinność Niemców.  Po opracowaniu przez profesora Sergiusza Schyllinga-Siengalewicza, eksperta z zakresu medycyny sądowej, materiały te miały być przekazane do Komendy Głównej AK. Tymczasowo część z nich przechowywał Zygmunt Andruszkiewicz, kierownik komórki informacyjnej wileńskiej komendy AK oraz prokurator Wojskowego Sądu Specjalnego.

Jak wspominał Mackiewicz, Andruszkiewicz wbrew zaleceniom trzymał dokumentację w szufladach biurka w swoim miejscu pracy. Gdy został aresztowany przez gestapo kilka tygodni po otrzymaniu dokumentów, jego dom starannie przeszukano. Trzeba było działać szybko, dlatego ryzykowną akcję ratowania dokumentów na rozkaz majora Juliana Kulikowskiego, szefa wydziału I wileńskiego AK, podjął Sergiusz Piasecki, szef wileńskiej Egzekutywy Kedywu AK. Oprócz materiałów katyńskich zabrał dokumenty dotyczące konspiracyjnej prokuratury, podręczną kartotekę Andruszkiewicza i zapiski wywiadowcze. Niestety aresztowanego nie udało się uratować mimo usilnych działań Mackiewicza i innych członków AK, lecz ocalone dokumenty zostały wykorzystane do wydania w 1948 r. raportu Zbrodnia katyńska w świetle dokumentów.

Magdalena Orańska

  • Zygmunt Andruszkiewicz „Zygmunt” („Nienaski”), prokurator Wojskowego Sądu Specjalne-go(fotografia ze zbiorów Centralnego Archiwum Państwowego w Wilnie)
    Zygmunt Andruszkiewicz „Zygmunt” („Nienaski”), prokurator Wojskowego Sądu Specjalne-go(fotografia ze zbiorów Centralnego Archiwum Państwowego w Wilnie)
  • Sergiusz Piasecki „Konrad” (vel Jan Tomaszewicz), szef komórki likwidacyjnej Kedywu w Wilnie, wio-sną odmówił wykonania wyroku śmierci na Mackiewiczu (1943 r.; zbiory Biblioteki Polskiej w Londynie)
    Sergiusz Piasecki „Konrad” (vel Jan Tomaszewicz), szef komórki likwidacyjnej Kedywu w Wilnie, wio-sną odmówił wykonania wyroku śmierci na Mackiewiczu (1943 r.; zbiory Biblioteki Polskiej w Londynie)
  • Egzekutor Kedywu i kolega „Zygmunta” Sergiusz Kościałkowski „Fakir” (Tietańce koło Wilna, 1942 r.; zbiory syna - Andrzeja Kościałkowskiego). Sympatia „Fakira” Klara Karpowicz „Zosia” jako jedyna osoba współpracowała w Wilnie z Piaseckim w akcji ratowania materiałów katyńskich Józefa Mackiewicza
    Egzekutor Kedywu i kolega „Zygmunta” Sergiusz Kościałkowski „Fakir” (Tietańce koło Wilna, 1942 r.; zbiory syna - Andrzeja Kościałkowskiego). Sympatia „Fakira” Klara Karpowicz „Zosia” jako jedyna osoba współpracowała w Wilnie z Piaseckim w akcji ratowania materiałów katyńskich Józefa Mackiewicza
  • Mjr Julian Kulikowski „Witold”, szef Wydziału I (Organizacyjnego) Komendy Okręgu Wileńskiego AK (1943 r.; zbiory Litewskiego Archiwum Specjalnego w Wilnie)
    Mjr Julian Kulikowski „Witold”, szef Wydziału I (Organizacyjnego) Komendy Okręgu Wileńskiego AK (1943 r.; zbiory Litewskiego Archiwum Specjalnego w Wilnie)
  • Klara Karpowicz „Zosia”, rozpoznawała dla Sergiusza Piaseckiego otoczenie biura aresztowanego „Zygmunta” (1943 r.; zbiory Litewskiego Archiwum Specjalnego w Wilnie)
    Klara Karpowicz „Zosia”, rozpoznawała dla Sergiusza Piaseckiego otoczenie biura aresztowanego „Zygmunta” (1943 r.; zbiory Litewskiego Archiwum Specjalnego w Wilnie)
  • Por. Bolesław Nowik „Majewski”, zastępca szefa okręgowego kontrwywiadu AK w Wilnie. Sprzeciwił się wspólnie z „Zygmuntem” wydanemu na Józefa Mackiewicza wyrokowi śmierci za rzekomą kola-borację z Niemcami (1941 r.; zbiory Litewskiego Archiwum Specjalnego w Wilnie)
    Por. Bolesław Nowik „Majewski”, zastępca szefa okręgowego kontrwywiadu AK w Wilnie. Sprzeciwił się wspólnie z „Zygmuntem” wydanemu na Józefa Mackiewicza wyrokowi śmierci za rzekomą kola-borację z Niemcami (1941 r.; zbiory Litewskiego Archiwum Specjalnego w Wilnie)
  • Profesor Sergiusz Schylling-Siengalewicz, Rosjanin, kierownik Katedry Medycyny Sądowej USB, toksykolog, instruował Józefa Mackiewicza przed wylotem do Katynia w ogólnym zakresie badania zwłok na miejscu ekshumacji (fotografia z lat 30. XX wieku; zbiory Centralnego Archiwum Państwowego w Wilnie)
    Profesor Sergiusz Schylling-Siengalewicz, Rosjanin, kierownik Katedry Medycyny Sądowej USB, toksykolog, instruował Józefa Mackiewicza przed wylotem do Katynia w ogólnym zakresie badania zwłok na miejscu ekshumacji (fotografia z lat 30. XX wieku; zbiory Centralnego Archiwum Państwowego w Wilnie)
  • Stanisław Ochocki „Justyn”, student profesora Sergiusza Schylling-Siengalewicza, do konspiracji ZWZ-AK w Wilnie wprowadzony przez „Zygmunta”, szef Służby Sprawiedliwości Komendy Okręgu Wileńskiego. Jako przewodniczący Wojskowego Sądu Specjalnego wydał wyrok śmierci na Józefa Mackiewicza (zbiory Centralnego Archiwum Państwowego w Wilnie)
    Stanisław Ochocki „Justyn”, student profesora Sergiusza Schylling-Siengalewicza, do konspiracji ZWZ-AK w Wilnie wprowadzony przez „Zygmunta”, szef Służby Sprawiedliwości Komendy Okręgu Wileńskiego. Jako przewodniczący Wojskowego Sądu Specjalnego wydał wyrok śmierci na Józefa Mackiewicza (zbiory Centralnego Archiwum Państwowego w Wilnie)
  • Aleksander Lileikis, szef litewskich służb bezpieczeństwa w Okręgu Wileńskim Saugumy, współpracownik litewskiej konspiracji niepodległościowej. Poprzez kontakty tego oficera Józef Mackiewicz i ppłk dypl. Julian Kulikowski usiłowali wykupić z gestapo w Wilnie aresztowanego „Zygmunta”
    Aleksander Lileikis, szef litewskich służb bezpieczeństwa w Okręgu Wileńskim Saugumy, współpracownik litewskiej konspiracji niepodległościowej. Poprzez kontakty tego oficera Józef Mackiewicz i ppłk dypl. Julian Kulikowski usiłowali wykupić z gestapo w Wilnie aresztowanego „Zygmunta”
  • Wilno, róg ulicy Ludwisarskiej i najwęższego odcinka ulicy Wileńskiej. W 1943 r. na parterze kamienicy znajdowała się piwiarnia, w której spotykał się Józef Mackiewicz z pracującym kilkaset metrów dalej w litewskim biurze mieszkaniowym Zygmuntem Andruszkiewiczem (2016 r.; fot. T.B.)
    Wilno, róg ulicy Ludwisarskiej i najwęższego odcinka ulicy Wileńskiej. W 1943 r. na parterze kamienicy znajdowała się piwiarnia, w której spotykał się Józef Mackiewicz z pracującym kilkaset metrów dalej w litewskim biurze mieszkaniowym Zygmuntem Andruszkiewiczem (2016 r.; fot. T.B.)
  • Wilno, ulica Ludwisarska. Po wyjściu z kamienicy na tej ulicy „Zygmunt” został w czerwcu 1943 r. aresztowany przez cywilnych funkcjonariuszy Sipo
    Wilno, ulica Ludwisarska. Po wyjściu z kamienicy na tej ulicy „Zygmunt” został w czerwcu 1943 r. aresztowany przez cywilnych funkcjonariuszy Sipo
do góry