W dniach od 18 marca do 18 kwietnia 2013 r. w Bastionie św. Jadwigi w Nysie (ul. Piastowska 19) prezentowana będzie wystawa „Zrzeszenie »Wolność i Niezawisłość« w służbie Niepodległej”. Organizatorem prezentacji wystawy jest OBEP IPN w Krakowie przy współpracy Delegatury IPN w Opolu.
Ekspozycja przybliża historię powstałego 2 września 1945 r. Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”. Zrzeszenie przejęło dużą część dotychczasowych struktur podziemnych, które miały stopniowo zaprzestać walki zbrojnej przenosząc swoje działania na płaszczyznę polityczną. Struktury wojskowe zamierzano ograniczyć do wywiadu i kontrwywiadu (przekazywanie na Zachód informacji o sytuacji politycznej, gospodarczej i militarnej w kraju) oraz nielicznych oddziałów zbrojnych, mających charakter samoobrony. Głównym celem politycznym Zrzeszenia było doprowadzenie do wolnych wyborów (zagwarantowanych przez traktat jałtański) i przekazanie struktur organizacyjnych legalnym władzom Rzeczypospolitej. Na czele organizacji stali prezesi kolejnych Zarządów Głównych: Jan Rzepecki, Franciszek Niepokólczycki, Wincenty Kwieciński i Łukasz Ciepliński.
Od początku Zrzeszenie WiN stało się celem rozpracowania, infiltracji, aresztowań i akcji likwidacyjnych ze strony sowieckiej policji politycznej – NKWD, wspomaganej przez polskich komunistów z Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego i oddziałów KBW.
Przeprowadzone
w atmosferze terroru wybory 19 stycznia 1947 r. zostały przez komunistów
sfałszowane i tym sposobem uzyskali oni pełnię władzy w Polsce. Państwa
zachodnie, alarmowane o sytuacji w kraju m.in. przez Delegaturę Zagraniczną
WiN, przeszły nad tym do porządku dziennego.
Historia
Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość” nie zakończyła się z chwilą uwięzienia
żołnierzy, ich dowódców i działaczy WiN, którzy po brutalnych śledztwach byli
skazywani na kary śmierci, dożywocia czy długoletniego więzienia. W rzeczywistości
resztki oddziałów zbrojnych przetrwały dłużej, a ostatni z żołnierzy oddziału
„Uskoka” (wywodzącego się ze Zrzeszenia WiN) – Józef Franczak „Lalek” poległ 21
października 1963 r.
Wystawa
prezentuje struktury i działalność Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość” –
propagandową, zbrojną, wywiadowczą i samoobronę. Przedstawia działaczy czterech
Zarządów Głównych WiN i Delegatury Zagranicznej. Osobne plansze poświęcono
aktom represji, infiltracji i likwidacji WiN przez komunistyczny aparat represji
i władzy.
Autorem
wystawy jest Teodor Gąsiorowski (współpraca: Wojciech Frazik, projekt
graficzny: Marta Drabik), wystawa została przygotowana przez OBEP IPN w
Krakowie oraz Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie.
Wystawa online: http://ipn.gov.pl/strony-zewnetrzne/wystawy/wolnosc_i_niezawislosc/win_1.html