Nawigacja

Aktualności

Wystawa „Skazani na karę śmierci w czasach stalinowskich i ich losy” oraz wykład dr. Stanisława A. Bogaczewicza – Wrocław, 29 stycznia 2013

Od 29 stycznia br. w Areszcie Śledczym przy ul. Świebodzkiej 1 we Wrocławiu eksponowana jest wystawa IPN Wrocław „Skazani na karę śmierci w czasach stalinowskich i ich losy”.

W tym dniu odbyło się również spotkanie przedstawicieli służby więziennej z historykiem z Oddziałowego Biura Edukacji Publicznej IPN we Wrocławiu. Dr Stanisław A. Bogaczewicz przedstawił wykład nawiązujący do tematu prezentowanej wystawy.

Prelekcję uzupełniła projekcja filmu dokumentalnego „Oskarżenie” (reż. Grzegorz Braun), poświęconego osobie por. Mieczysława Bujaka.

Ekspozycja „Skazani na karę śmierci w czasach stalinowskich i ich losy” jest dostępna dla funkcjonariuszy służby więziennej do 25 lutego br.

Skazani na karę śmierci w czasach stalinowskich i ich losy

Prezentowana wystawa jest częścią projektu badawczego, na który składa się również książka „Księga świadectw. Skazani na karę śmierci w czasach stalinowskich i ich losy”.

Głównym tematem ekspozycji są dramatyczne losy Polaków, którzy nie pogodzili się z komunistyczną okupacją, osób skazanych na karę śmierci w okresie powojennym – konspiratorów i żołnierzy podziemia niepodległościowego. W powojennych realiach politycznych Polski, gdy prawo stało się jednym z wielu środków represji w toczącej się walce politycznej, nowa władza, głównie poprzez ustawodawstwo specjalne, zaostrzyła politykę karną w stosunku do rzeczywistych i domniemanych form opozycji. Zachowując pozory ciągłości władzy sądowniczej, komuniści w krótkim czasie wprowadzili alternatywny system wymiaru sprawiedliwości, tworząc ogromnie rozbudowaną sieć sądownictwa wojskowego, wyposażonego w szereg niezwykle restrykcyjnych aktów prawnych, nieprzystających do państwa okresu pokoju. Na ich podstawie, przez ponad 10 lat od zakończenia wojny, osoby cywilne, oskarżone o działalność skierowaną przeciwko wprowadzanemu od 1944 roku systemowi politycznemu, skazywane były przez sądy wojskowe.

Kara śmierci jako wymiar najwyższy przestała być karą wyjątkową. Jej powszechność wynikała z częstotliwości stosowania tego rodzaju kary przez dyspozycyjnych lub zastraszonych sędziów, głównie wojskowych. Czynnik ten, obok występujących niezwykle często przypadków łamania prawa, nawet tego stanowionego przez samych komunistów, stał się jednym z wielu charakterystycznych elementów życia społecznego w Polsce po 1944 r.

Zdjęcia i dokumenty, eksponowane na wystawie pochodzą głównie ze zbiorów Oddziałowych Biur Edukacji Publicznej IPN w całym kraju i zostały opracowane przez OBEP we Wrocławiu. Każda plansza jest osobnym rozdziałem tematycznym i stanowi doskonały materiał edukacyjny.

„Oskarżenie” film dokumentalny

Mieczysław Bujak, młody człowiek o życiorysie niezwykłym, a zarazem typowym dla tamtej epoki. Urodził się w 1926 r. w Krakowie. Jego ojciec, legionista, a później znany piłkarz Wisły Kraków, wychował syna na gorącego patriotę. W latach trzydziestych Mieczysław Bujak działał w ZHP. W 1942 r. został żołnierzem AK, kolportował prasę podziemną. Rok później otrzymał przydział do grupy bojowo-dywersyjnej „Żywiciela”. Od czerwca do sierpnia 1944 r. był dowódcą drużyny w zgrupowaniu partyzanckim AK Kampinos, z którym przedzierał się do Powstania Warszawskiego, by w końcu walczyć w szeregach Oddziałów Specjalnych „Jerzyki”. Po kapitulacji Powstania Mieczysław Bujak trafił do stalagów XI A Altengrabov i XI B Fallinghostel. Uwolniony przez wojska amerykańskie, zgłosił się na ochotnika do armii Stanów Zjednoczonych. Od kwietnia do września 1945 r. był żołnierzem jednostki pancernej 3. Armii USA – brał udział w ostatnich walkach z Niemcami na terenie Czech. Po powrocie do kraju wstąpił do oddziału partyzanckiego WiN kpt. Mariana Bernaciaka „Orlika”, działającego na terenie powiatu puławskiego. Po rozwiązaniu oddziału wstąpił do „ludowego” Wojska Polskiego. Od października 1946 r. służył jako strzelec w 10 DP. Skierowano go do Oficerskiej Szkoły Piechoty nr 1 w Krakowie (od 1947 r. we Wrocławiu). Ukończył ją w 1948 r. i przez następny rok pełnił funkcję dowódcy 7. kompanii w jednostce Warszawa Praga. Nadal jednak otwarcie przyznawał się do akowskiej przeszłości i krytycznie wypowiadał o otaczającej go rzeczywistości. Młodym, popularnym wśród podchorążych porucznikiem szybko zainteresowała się komórka Informacji Wojskowej. Aresztowano go w sierpniu 1950 r. pod zarzutami: udziału w nielegalnej organizacji WiN, gromadzenia broni i prowadzenia wśród podchorążych agitacji antypaństwowej. Jak wspomina obserwująca proces Mieczysława Bujaka protokolantka, do końca chronił on współoskarżonych i całą winę brał na siebie. 25 kwietnia 1951 r. Wojskowy Sąd Okręgowy nr IV we Wrocławiu skazał go na dwukrotną karę śmierci, inni więźniowie otrzymali jedynie kilkuletnie wyroki. „Walczyliśmy o nową Polskę, Polskę dla wszystkich...” – powiedział w trakcie procesu por. Bujak. Bierut nie skorzystał z prawa łaski. Egzekucję wykonano 30 sierpnia 1951 r. o godz. 20.00 w więzieniu przy ul. Kleczkowskiej – por. Bujak spoczął w anonimowej mogile na Cmentarzu Osobowickim we Wrocławiu.

 

 

 

do góry